Mooi eiland, mooie mensen en helaas een minder mooi verleden. São Tomé is in het verleden koloniaal bezit geweest van Portugal, een tijd waarvan je nog veel terug kunt vinden op dit eiland. De Portugezen hebben veel achtergelaten toen São Tomé & Principe onafhankelijk werd in 1975. Als je door de baai van de hoofdstad vaart dan vallen de oude koloniale panden gelijk in het oog. Ook de oude en vervallen balustrades die de kade afbakenen stammen uit deze tijd. Verder zijn er overal over het eiland Roças te vinden. Zoals ik in mijn vorige blog heb verteld is ‘Roça’ de lokale benaming van ‘plantage’. Ik heb me laten vertellen dat er in totaal over de honderd Roças zijn geweest op het eiland. De tijd heeft niet stil gestaan en daardoor is er van een groot deel van de Roças niet meer overgebleven dan een paar oude ruïnes.

Toch zijn er nog een aantal Roças die bezocht kunnen worden tijdens een verblijf op dit eiland. Eén van de eerste Roças waar wij heen zijn gegaan is natuurlijk Roça São Joao de Angolares, de plantage waarover ik in mijn vorige blog heb verteld. Met onze eigen auto kunnen we ons makkelijk verplaatsen en daarom zijn we richting het noorden gereden om ‘Agostinho Neto’ te bezoeken, de grootste Roça van São Tomé. Helaas is de bewegwijzering niet helemaal duidelijk, maar volgens onze reisboekje stond er bij de afslag een groot informatiebord dat we niet konden missen. Op zoek naar het bord reden we richting het Noorden. Toen we eenmaal aankwamen in het plaatsje dat zo’n kilometer verder lag dan de afslag beseften we dat we waarschijnlijk te ver doorgereden waren. Na wat gebrekkig Portugees te hebben gebruikt om de weg te vragen komen we aan bij de afslag. Het informatiebord was inderdaad niet te missen..

Vanaf de afslag ga je van het asfalt af en stuiter je tussen de tropische bomen en planten de berg op. Na ongeveer 1,5 kilometer stuiteren kom je aan de ingang van de plantage en zie je de oude treinsporen nog liggen. Als je het treinspoor volgt kom je uit op een geasfalteerd stukje weg dat richting een groot ziekenhuis loopt. Het ziekenhuis is in een vervallen staat en wordt gebruikt door de lokale bevolking als onderdak. Rondom het ziekenhuis zijn meerdere huizen te vinden waarin de lokale bevolking leeft en er is ook een kerk. Het ziekenhuis is gebouwd rond het begin van de 20^e eeuw toen internationale media veel aandacht schonk aan de ongezonde leefomstandigheden van de arbeiders op de plantages. Sommige bazen namen dit serieus en lieten grote ziekenhuizen bouwen.

Zoals gezegd, wordt het ziekenhuis niet meer gebruikt voor gezondheidsredenen en is het nu een overdekte slaapplaats voor arme lokale bewoners. Tijdens ons bezoek liepen er een aantal kinderen met ons mee en lieten ons het kerkje naast het ziekenhuis zien. Een simpele witte kerk met gekleurde glas-in-lood ramen, helaas niet allemaal even heel. Twee jongens zitten naast de ingang van de kerk de noten uit een vrucht te peuteren terwijl nog een ander jongentje een foto probeert te maken met mijn camera. Met onze kleine woordenschat nemen we in het Portugees afscheid en gaan we weer richting de auto. Veel kinderen komen toch nog even kijken wie we zijn en kijken snel weg als er oogcontact gemaakt wordt.

Als we in de auto richting huis zitten beseffen we dat er veel meer met zulke plaatsen gedaan kan worden. Op het moment wordt er niets gedaan op het gebeid van toerisme, terwijl bijvoorbeeld een lokale gids een prima rondleiding zou kunnen geven. Het grote probleem van deze historische plekken is de slechte reputatie. Vele lokale inwoners hebben, terecht, een slechte herinnering aan de oorspronkelijke functie van de Roças en weigeren om er te werken, ook al is het voor hele andere bedoelingen. Niet op alle Roças is dit het geval. Zo heb je bij Roça Monte Café een museum over de productie van koffie. Toeristen kunnen hier een rondleiding krijgen in het Portugees of Frans.. kan je gelijk je talen oefenen!

Verder zijn er nog een aantal Roças waar je kunt overnachten tegen een schappelijke prijs. Roça Bombaim is hier een voorbeeld van. Het huis van de plantage eigenaar is omgetoverd tot luxe hostel en kijkt uit over de tropische bossen van São Tomé. Op de Roça is nog goed te zien waar de arbeiders woonden in de koloniale tijd. In de huidige tijd wonen er nog steeds lokale gemeenschappen, weliswaar zonder de verplichtingen van toen. Ook Roça Monte Forte, een plantage die cacao produceert, is bezig met het vergroten van hun slaapplaatsen. Er is dus zeker een groei te zien in het gebruik van toerisme om deze oude plantages te laten zien aan de bezoeker van nu. De uitdaging is om lokale bevolkingsgroepen beter te betrekken in het exploiteren van Roças als toeristisch onderdeel.

T.